Primus inter legens i co z tego wynikło, czyli barter i nietrafione argumenty

Raz na jakiś czas przez blogosferę przetacza się dyskusja, która dzieli, rozpala, zaognia i… przemija. Najczęściej dotyczy ona tematu, który przedyskutowany był już na wylot i w żadnym z przypadków nie doprowadziło to do żadnego trzęsienia ziemi. Pojawia się po prostu nowy bodziec i karuzela zaczyna się kręcić – a to raport o stanie czytelnictwa, a to Przewodas pociągnie z grubej rury, a to startuje portal CzytamPierwszy. A gdy kurz już opadnie przychodzi Pożeracz, dorzuca swoje trzy grosze i potem czyta w komentarzach, że temat był już wałkowany wielokrotnie. Pożeracz jednak trwa w przekonaniu, że miał coś od siebie do dodania, a potem niezrażony wypatruje następnego sztormu.

Wszystko niby zaczęło się od reakcji na start portalu CzytamPierwszy, ale nie będzie to sedno tego wpisu, więc tylko parę słów na początek. Mógłbym w zasadzie ograniczyć się do następujących czterech słów: to nie dla mnie. Dwa główne powody są takie: (1) nie mam wielkiego parcia na nowości; (2) współpraca z wydawnictwami układa mi się dobrze. Patrząc na te dwa punkty oraz zasady funkcjonowania portalu, wyciągnąć można wnioski dwa: (1) najwięcej zyskują wydawcy; (2) względnie pozytywnie wypada to dla początkujących blogerów. Sposób gromadzenia punktów polegający na umieszczaniu swoich tekstów w jak największej ilości miejsc przenosi ciężar promowania na blogera, a ciężar nakłaniania do tego blogera na portal. Warto jednak zaznaczyć, że promowanie leży w interesie blogera, bo promuje nie tylko książkę, ale i swój tekst o niej. I to w zasadzie tyle w mojej strony. Póki będzie to alternatywna forma kontaktu z wydawnictwami, to na tym się skończy moja styczność z CzytamPierwszy.

Dużo bardziej interesująco zrobiło się w komentarzach do wpisów komentujących powstanie tego portalu – zaczęły fruwać „wyzyski”, „frajerstwa” i cała tona mniej lub bardziej zawoalowanych inwektyw typowych dla sieciowych pyskówek. Nie będę tu się czepiał poszczególnych bzdur, a zamiast tego zacznę od pewnego kluczowego, według mnie, przeoczenia, a potem wyłożę me podejście do sprawy. Cóż to za przeoczenie? Otóż w całym tym zalewie słów znaczące wielce jest to, że nikt nie wspomniał nawet o motywacji blogera, o tym „po co” ktoś pisze. Padają argumenty o czasochłonności, o niewspółmierności poświęconego czasu do wartości otrzymanej książki itp., itd., a u podstawy tego leży założenie, że blogowanie to zajęcie zarobkowe. Nie ma nic złego w takim traktowaniu tego zajęcia, ale widać niektórzy mierzą innych wyłącznie swoją miarą, a do głowy im nie przyjdzie, że motywacje mogą być różne. Wydaje mi się, że dla większości osób piszących o książkach (czy kulturze w ogóle) cele komercyjne są nisko na liście priorytetów. Ważne jest same obcowanie z literaturą/kulturą i możliwość podzielenia się wrażeniami.

Zresztą wydaje mi się, że pisanie o płaceniu za recenzję w kontekście blogów książkowych jest dla mnie kolosalnym nieporozumieniem. Akcje promocyjne? Pewnie. Patronat? Oczywiście. Baner na blogu? Nie mówię nie. Dwa przykładu nieco z kosmosu: Jeśli zgłosiłby się do mnie Empik z propozycją promowania ich nowej serii Zaczytani, to na pewno bym rozważył ich propozycję. Podobają mi się te akcesoria, są jak najbardziej czytelnicze, więc wszystko gra. Ale przyjmowanie wynagrodzenia za napisanie recenzji to dla mnie pożegnanie się z wiarygodnością. Zaufanie czytelników to podstawa, a by je utrzymać należy postępować etycznie. Jakoś nie wyobrażam sobie, by ktoś chciał czytać recenzję z dopiskiem „tekst sponsorowany”. Mimo, że większy ruch przyciągają inne wpisy, to jednak recenzje stanowią fundament bloga. Nie mam zamiaru go podkopywać. Wiem, że skala jest zupełnie inna, ale przecież nikt nie płaci Polityce czy wszelkim innym periodykom za pisanie recenzji, a Zwierz popkulturalny bierze udział w różnych akcjach marketingowych, ale Netflix nie płaci jej za recenzje kolejnych seriali. Pomijam tu zupełnie pewien fakt, o którym już kiedyś pisałem, czyli marną atrakcyjność marketingową blogów traktujących o literaturze i kulturze w ogóle.

A co z Pożeraczem? Na moim blogu nie było jeszcze żadnego artykułu sponsorowanego, ale wynika to po prostu z braku odpowiednich ofert. Może kiedyś taki wpis się pojawi, ale nigdy nie będzie tu recenzji za pieniądze. Prawda jest bowiem taka, że nie zakładałem bloga z myślą o jakiekolwiek monetyzacji, a po prostu po to, żeby pisać o książkach. Tylko tyle i aż tyle. Kocham czytać, lubię o swoim czytaniu pisać i dyskutować. Owszem, prowadzenie bloga pochłania dość dużo czasu, ale dla mnie jest to sprawa drugorzędna. Tu właśnie wraca kwestia priorytetów. Jeśli dla kogoś priorytetem jest kasa, jeśli zakłada bloga w celach zarobkowych, to będzie pisać o frajerstwie i wyzysku. Jeżeli jednak prymat wiedzie książka, to pisanie recenzji bez wynagrodzenia czy „za książkę” nie będzie niczym zdrożnym – choć podejścia do komercjalizacji będą różne.

Czytam po raz kolejny powyższy wywód i mam nieodparte wrażenie, że większość tego, co napisałem, to oczywiste oczywistości. Czasem i takie truizmy trzeba spisać dla własnego spokoju, ale mam cichą nadzieję, że jednak nie jest to wszystko tak jednoznaczne. Czekam więc na Wasze komentarze, gdyż ciekawi mnie, czy moja dezynwoltura w tym zakresie jest regułą czy raczej wyjątkiem. No i przede wszystkim: jak według Was jest z tym barterem?

Nawiasem mówiąc, Trout napisał książkę o drzewie dolarowym. Zamiast liści rosły na nim dwudziestodolarowe banknoty. Kwitło obligacjami pożyczki państwowej, a owocowało diamentami. Do drzewa ściągali ludzie, którzy zabijali się pod nim nawzajem, dostarczając w ten sposób doskonałego nawozu.

[Kurt Vonnegut, Rzeźnia numer pięć]