Mój dom murami podzielony, czyli rozprawa o blogowania sensach, stronach i skazach

Niniejszy wpis sponsorują słabości Pożeracza. Pierwszą z nich jest chorobliwa wręcz potrzeba dorzucania swoich trzynastu groszy do wszelkich dyskusji okołoblogowych. Drugą jest przypadłość trapiąca większość blogerów, czyli lubowanie się w samozwrotności prowadzące do tego, że na blogach najlepiej wyświetlają się wpisy o… blogach. Ułomność trzecią nazwać roboczo i nieco koślawo mogę nazwać pośrodkowością – gdy w przeróżnych sporach, dyskusjach i innych przepychankach rysują się podziały i rosną mury, mnie przeważnie można spotkać siedzącego okrakiem gdzieś na środku barykady. Taki ze mnie dziwny stwór, że próbuję zrozumieć strony obie i obu nie szczędzę krytyki.

Symbolika łopatologiczna z Unsplash

Ta barykada to konstrukt metaforyczny i z generalizacji zrodzony, ale w blogosferze podziałów nieco wskazać można. Pierwszym, oczywistym, choć mocno kłopotliwym podziałem jest ten na blogi dobre i słabe, który ku uproszczeniu i podporządkowaniu subiektywności można przekształcić w podział na te, które się odwiedza i które się omija. Jednak te blogi na razie odłóżmy na bok – wrócą na moment nieco później. Można dzielić blogi na te czysto recenzenckie, na te wielospecjalistyczne, na te ze stosikami i zapowiedziami, na te społecznościowo aktywne i tam nieobecne. Z blogów przez mnie lubianych można na przykład porównać bloga Zacofanego w lekturze z Bardziej lubię książki niż ludzi. Piotr prowadzi co prawda konto na Instagramie, ale idzie ono niemal krok w krok z blogiem, a na blogu publikowane są niemal wyłącznie recenzje. U Diany prócz recenzji można zaś napotkać wywiady i comiesięczne zapowiedzi, a jej Instagram to twór niemal osobny i jeden z popularniejszych. Kto zaś chce spojrzeć na maksymalne ekstrema tego podziału, niech zajrzy na Instrumenty samotności i CzytamRecenzuje.

Wydaje mi się jednak, że ta ostatnia para pokazuje, że kluczowymi rozróżnikami są cele i priorytety. Przypuszczam, że większość blogów zrodziła się z miłości do książek, ale z czasem dla niektórych priorytetem stało się odniesienie sukcesu poprzez to pisanie. Idąc dalej – zapewne każdy prowadzący bloga zwraca czasem uwagę na statystyki bloga, liczbę obserwujących, polubień i innych, ale tylko dla niektórych stają się one celem niemal samym w sobie. Upraszczając to mocno i sprowadzając do ciągu przyczynowo-skutkowego, ująć można to tak: niektórzy piszą, aby zdobyć lajki, a inni zdobywają lajki, bo piszą o książkach. Widać to zresztą po samym pisaniu i rodzaju tworzonych treści, a w zasadzie ich optymalizacji pod czytelnika. Spójrzcie sobie na komentarze pod tym postem Rafała Hetmana. CzytamRecenzuje to jeden z najbardziej popularnych, najbardziej konsekwentnie prowadzonych blogów w blogosferze książkowej, ale jednocześnie podejście widoczne w tych komentarzach jest mi zupełnie obce. Staram się pisać o książkach najlepiej, jak potrafię, ale jednocześnie niemal fizycznie skręca mnie na widok słowa „influencer”. I mimo, że pracuję nad wpisami, nigdy nie chciałbym z bloga uczynić pracy.

Jednocześnie daleko mi też do odsądzania większości blogosfery od czci i wiary oraz pisania o „wiszeniu u cycka planktonu”. Nie mam na blogu niemal żadnych wpisów cyklicznych z zapowiedziami czy też stosikami, ale też nie widzę w nich zła wcielonego. Niektóre podsumowania miesięczne, które dane jest mi czytać, wymagają fury roboty. Mój Instagram jest co prawda nieco losowy i nie poświęcam mu wiele czasu, ale lubię sobie popatrzeć na wypieszczone fotki okołoksiążkowe. Spoglądam czasem na statystyki, ale te pokazują mi, że nie mam co wielce Facebookiem się martwić, bo więcej ludzi trafia do mnie z wyszukiwarek. Może oznacza to, że nie umiem w Facebooka, ale martwił się wielce tym nie będę. Boli mnie nieco ignorowanie blogów książkowych (czy w ogóle kulturowych) na imprezach blogowych, ale też zupełnie naturalne dla mnie jest, że osoby piszące o książkach pojawią się niemal tylko na imprezach książkowych. Diana poniekąd słusznie nawołuje do wzmożenia aktywności, ale wydaje mi się, że o literaturze piszą osoby dość specyficzne, które po prostu chcą pisać o literaturze. Cała reszta to dodatek, miły i czasem wart ponarzekania, ale jednak dodatek. Nie jeżdżą na takie konferencje blogowe nie dlatego, że czują się lepsi od Maffashion, Mr. Vintage czy Janiny, ale dlatego, że nie interesuje ich networking, monetyzacja i tajniki SEO. Ja sam staram się dobre blogi książkowe promować, ale też nie łudzę się, że one gdziekolwiek się przebiją, gdyż do tego potrzebny jest czynnik kluczowy: kasa. Wokół blogów podróżniczych, parentingowych czy lifestylowych ta kasa krąży. W blogosferze książkowej króluje barter i afery pieczątkowe.

I tu pojawia się ważny czynnik do rozpatrzenia: jakość blogosferowego pisania. W miejscu zahaczyć można o tekst Tomasza Fijałkowskiego Objawy, diagnozy, recepty z niedawno odrodzonego Fenixa. Dyskusje o blogowej krytyce czy też niekrytyce literackiej wpisują się bowiem, moim zdaniem, w szerszą dyskusję o krytyce literackiej. Powstanie blogosfery jest co prawda wynikiem tego, że masowy dostęp do Internetu udostępnił każdemu zdolnemu założyć sobie bloga i umiejącemu sklecić pół zdania po polsku (czyli de facto każdemu), a obecna zapaść krytyki literackiej (tu polecam przeczytać dwa Dwutygodnikowe teksty: Krytyk musi umrzeć Krzysztofa Cieślika i Pokłóćmy się o literaturę Macieja Jakubowiaka) wynika z komercjalizacji… wszystkiego, która nadeszła wraz ze zmianami ustrojowymi. Procesy te są powiązane pośrednio, ale w wedle mego przekonania rozkwit blogosfery jest raczej odpowiedzią na tę zapaść, a nie jej przyczyną. Do tego w blogosferze niesłusznie poszukuje się ratunku czy też zastępstwa dla krytyki literackiej, która w swoim dawnym wydaniu zniknęła niemal zupełnie z głównego obiegu. Telewizja? Pusty śmiech. Gazety? Mini-notki schowane na entej stronie. Tygodniki opinii? Raz na jakiś czas trafi się tekst poglądowy, ale poza tym patrz powyżej. Czasopisma akademickie czy też kulturowo-specjalistyczne nie dość, że trafiają do bardzo wąskiego grona odbiorców, to często cierpią na ostrą formę idiolektyzacji o bełkot zahaczającą.

Blogi mogły być więc widziane jako nadzieja, a według mnie nigdy jako takie postrzegane być nie powinny. Przypadki, w których blogi prowadzą osoby o wykształceniu filologicznym czy też w inny sposób z literaturą krytycznie powiązane, są bardzo rzadkie. W większości o książkach piszą więc osoby, które nie posiadają do tego niemal żadnego przygotowania merytorycznego. Czy usprawiedliwia to pisanie marnych tekstów bez ładu i składu czy też zbrodnie na języku polskim? Nie. Czy oznacza to, że nie należy od blogerów i blogerek wymagać staranności i pracy nad tekstem? Nie. Czy fakt, że nie określa się swojego tekstu „recenzją” oznacza przyzwolenie na pisanie byle czego? Nie. Nie da się zaprzeczyć, że pewna część blogosfery nie warta jest funta kłaków, ale też nie trzeba wiele wysiłku, by odnaleźć blogi wartościowe, różnorodne tak pod względem tematyki jak i stylu. Blogosferę należy oceniać jako blogosferę, byt nowy i osobny od dawnych, a w zestawieniu z krytyką z czasów, gdy (jak pisze Krzysztof Sokołowski) „nic nie było towarem, a wszystko było dobrem” nie ma szans. Może i w tamtych czasach krytyk i krytyka miały się lepiej, ale dziś rządzi najzwyczajniej w świecie kasa. Można rozdzierać szaty nad stanem blogosfery, a raczej skupić się na tym dobrym jej segmencie i, jak sugeruje Tomasz Fijałkowski, skupiać się na własnych fundamentach. Podobnież zresztą z wydawnictwami. Na te dobre głosujcie portfelem, a na blogi czasem i uwagą.

Nie jest bowiem tak, że trudno znaleźć te warte uwagi. Są żywe dyskusje o klasyce literatury, są wnikliwe recenzje pozycji z niszowych wydawnictw, wraca klasyka fantastyki itd., itp. Nie chcę tu bronić całości blogosfery, gdyż krytyka jest w dużej mierze zasłużona i nawet „górne warstwy” mają swoje za uszami. Nawet ten wpis można uznać za przejaw jednej z tych wad, czyli zamiłowania do kiszenia się we własnym sosie. Jednak to bardziej moja słabość, a na odwiedzanych przeze mnie blogach niepodzielnie króluje literatura. Patrząc szerzej, światek blogowy jest odbiciem światka wydawniczego – skoro większość wydawanych książek przeznaczonych jest dla odbiorcy masowego, to trudno by treści blogowe tego nie odzwierciedlały. Póki nie zmieni się rynek (a na to się nie zapowiada), to i ten stan nie ulegnie zmianie. Szkoda więc nerwów, generalizacji i patrzenia z góry. Literatura ambitna ma przecież inne grono odbiorców i inną grupę o tej literaturze piszących, która – według mnie – wcale nie jest taka mała. Wpływ opinii tych osób na ogół rynku może i jest przyzerowy; na ten wydzielony segment też nie jest wielki, ale większy niż się może zdawać.

Na horyzoncie nie widać żadnej rewolucji kulturowej, nie widać tumanów kurzu wzniecanych przez stada mecenasów chętnych sypnąć milionami monet na literaturę. Zapowiada się raczej chłodna stabilizacja, o ile jakiś kataklizm nie ukróci globalnego konsumpcjonizmu. Mam niemiłe wrażenie, że nie powiedziałem tu niczego nowego, ale odczuwam potrzebę podzielenia się sowimi przemyśleniami. Ale, ale… Rozgadałem się tu niemożebnie, a przecież należę do tych nieszczęsnych blogerów, którzy jednak starają się o czytelni(cz)kach swych pamiętać. Pytam więc Was, szanowne wielce Czytelniczki i szanowni wielce Czytelnicy: co Wy na to? Jak widzicie swoje miejsce w całym tym bałaganie? Jak zapatrujecie się na swoje blogowanie i jak widzicie jego perspektywy? Jak postrzegacie miejsce i rolę blogosfery książkowej?

Za mądra dla głupich,
a dla mądrych zbyt głupia. A huuu!
Zbyt ładna dla brzydkich,
a dla ładnych za brzydka. A huuu!
Za gruba dla chudych,
a dla grubych za chuda. A huuu!

Spróbuj się domyślić, gdzie to mam.
Gdzie? No gdzie? A huuu!

[Katarzyna Nosowska, Cudzoziemka]