Wybijając ćwieka, czyli ku naprawie blogosfery książkowej

Nawet osoby, które odwiedzają tego bloga od niedawna lub niezbyt regularnie, zauważyły mą skłonność do komentowania przeróżnych zawirowań wydawniczych, książkowych i blogowych. Czytelnicy o stażu dłuższym mogą pamiętać wpis ukazujący, jak to kiepskie recenzje były jednym z czynników pchających mnie w stronę samodzielnego blogowania. Gdy więc Jakub Ćwiek rozpisał się o książkowym marketingu oraz postrzeganiu pisarzy, to z ciekawością zacząłem śledzić dyskusję. Zwłaszcza, że moją negatywną motywację i obecne zamieszanie łączy „osoba” wydawcy.

By nabrać perspektywy. Źródło: NASA (http://eol.jsc.nasa.gov)

Na sam początek najlepiej przeczytać zalinkowane powyżej wpisy Ćwieka, ale postaram się i tak przedstawić sprawę w telegraficznym skrócie. W felietonie Blogobojni autor zaprezentował swoją perspektywę na marketing książkowy – wyszedłszy od przedstawienia tego, jak powinny działać relacje bloger-recenzent przeszedł do tego, jak często wyglądają w praktyce i jak to wpływa na niego samego, jako pisarza. Kluczowymi dla mnie stwierdzeniami było to, że wydawcy często nie zwracają specjalnie uwagi na to, do kogo wysyłają egzemplarze recenzenckie, a odbiorcy tych książek nie przykładają się do swojej pracy, czego rezultatem jest sztuczny szum, na którym korzysta tylko kółko wzajemnej, blogowej adoracji. Jakiś czas potem na swym prywatnym profilu, lecz w poście publicznym, autor wskazał konkretną recenzję, która dobitnie pokazuje, do czego prowadzi taka obustronna dezynwoltura. Felieton Pisarze – rzecz o smutnych dziwkach skupia się na relacjach fana z autorem i o tym, że czasem autorskie zachowania odbierane jako chamskie (i następnie rozdmuchiwane) wynikają z czynników, o których fan pojęcia nie ma. Na marginesie felieton komentuje też reakcję na wspomniany piętnujący wpis, gdyż zarzucono mu zachowanie nieodpowiednie i działanie z pozycji siły.

Teraz parę słów o tym, czy Jakub Ćwiek postąpił słusznie, wskazując konkretne recenzję. Uważam, że miał do tego prawo. Może nie było to zbyt miłe, ale choć blog prowadzi osiemnastolatka, to prowadzi go już od ponad trzech lat, a do tego świadomie podjęła współpracę z wydawnictwem. Dla mnie przyjęcie lub zgłoszenie się po egzemplarz recenzencki oznacza wzięcie na siebie pewnej odpowiedzialności. Recenzowanie drugiego tomu bez znajomości pierwszego i bez znajomości konwencji (a nawet chęci wyzbycia się ignorancji w tym zakresie) to dla mnie oznaka olania tej odpowiedzialności. Napotkałem w innym zakątku sieci komentarz, że to zabawne, że autor wymaga wyczerpującej recenzji, jeśli za tę recenzję „płaci się” książką. Nie, nie i po trzykroć nie. Nie chodzi tu przecież nikomu o pogłębione analizy, a po prostu o minimum rzetelności. Może i barter książka-recenzja nie jest zbyt zdrowy i warto byłoby podjąć próby zmiany tego systemu, ale nie dość, że nikt przecież nie zmusza blogera do takiej współpracy, to jeszcze sam Ćwiek ratunek widzi w profesjonalizacji. Za naiwne uważam też pisanie, że trzeba było prywatnie, że to mały blog, że autorka młoda, że się wyrobi. Przepraszam ja najmocniej, ale jeśli ktoś nie wyrobił się przez trzy lata prowadzenia bloga, to wielkich nadziei nie ma co z nim wiązać. Zwłaszcza jeśli do tego kasuje na swoim blogu krytyczne komentarze.

Źródło: NASA (http://eol.jsc.nasa.gov)

Nie można jednak zapominać też o drugiej stronie, czyli o wydawnictwach. O ile Ćwiek pisze wyraźnie, że wina za obecny stan rzeczy leży po obu stronach, to mam wrażenie, że w dyskusjach sieciowych wszyscy skupiają się na stronie blogerskiej. Nie wiem, czy chodzi o strach przed napytaniem sobie biedy, ale mało kto zwraca uwagę na rolę tych, którzy te książki wysyłają. W swoim wpisie o kiepskich recenzenckich napomknąłem o tym tylko na marginesie, ale mój pierwszy skok w odmęty mrocznych zakątków blogosfery zawdzięczam wydawnictwu SQN. Na ich stronie promującej Wzorzec zbrodni Warrena Ellisa znaleźć można całą kolekcję cytatów z recenzji. Wybieranie najlepszych kąsków samo w sobie nie jest złe, ale w tym przypadku cytaty świadczą same za siebie: „Napędem całej powieści jest język, który jest prosty i sprawia właśnie całą tą lekkość książki„, „Wzorca zbrodni możemy czytać zarówno z punktu widzenia John Tallowa, jak i naszego zabójcy. Dzięki temu wchodzimy w jego umysł„, pięć wystąpień słowa „oni” w czterech zdaniach itd., itp. Tak, sam teraz tendencyjnie dobieram fragmenty i tak, jest tam cytat z mojej recenzji, ale jak taki dobór cytatów świadczy o samym wydawnictwie? Zresztą, możecie sami rzucić okiem – strona nadal wygląda tak samo, jak kilka lat temu.

O ile jestem w stanie zrozumieć ciężkie położenie wydawnictw, zwłaszcza gdy trzeba promować tytułu nieznanych autorów, to i tak uważam, że zmiana musi wyjść od nich. Nie trzeba lubić prozy Jakuba Ćwieka, by przyznać, że jest autorem na tyle aktywnym i rozpoznawalnym, by nie trzeba było jego książek rozsyłać na lewo i prawo. Osoby odpowiedzialne w wydawnictwach za promocję muszą się zastanowić, co przyniesie im wymierną korzyść – wyselekcjonowane grono sprawdzonych, rzetelnych recenzentów czy też fura tekstów byle jakich. Możliwe, że plotę trzy po trzy i od solidnej tekstu liczy się sama obecność i socjalmediowe zasięgi. Według mnie postawienie na to drugie oznacza nie tylko promowanie ignorancji, o której pisze Ćwiek, ale też bardzo niskie mniemanie o potencjalnych nabywcach własnych produktów. Ja, mimo wszystko, mam jeszcze nieco wiary w osoby kupujące książki i wierzę, że przynosi to więcej szkody niż pożytku. Warto stawiać na profesjonalizację, choćby i byłaby jedynie na skalę naszych możliwości. Wydaje mi się bowiem, że płacenie blogerom za recenzje to ideał niemal nieosiągalny. Każdy musi po prostu przykładać się do swojej pracy. Koniec końców stroną decyzyjną i tak pozostaje wydawnictwo.

Źródło: NASA (http://eol.jsc.nasa.gov)

Nie chcę jednak uprawiać spychologii stosowanej, więc napomknę też o tym, co mogą zrobić osoby prowadzące blogi. Ujmę sprawę aliteracyjnie: promować, polecać i pochwalić. Wspominałem, że wiele blogów generuje intensywny ruch, ale jest to w zasadzie sztuczny tłum wyrzucający z siebie nic nie znaczące komentarze. Wydaje mi się, że siłą rzetelnie prowadzonych blogów nie musi być ilość wejść i like’ów, ale grono wyrobionych czytelników. Dobry blog przyciąga wartościowych odbiorców. Owszem, te dobre blogi także tworzą swoiste kółka wzajemnej adoracji – większość osób komentujących to osoby prowadzące inne blogi, ale w tle pozostaje szersze grono gości milczących, na co wyraźnie wskazują statystyki odwiedzin. Warto więc wyłapywać wartościowe blogi rzadziej odwiedzane, udostępniać ciekawe recenzje, brać udział w share weekach i dbać o listę polecanych blogów. A do tego powinno się od czasu do czasu strzelić jakąś pochwałę skierowaną prosto do autora – jeśli ktoś poświęca swój czas na cyzelowanie swojej recenzji, to cisza w komentarzach pod nią potrafi deprymować, zwłaszcza na początku blogowej drogi.

Dziś zaczynają się Warszawski Targi Książki i choć zapewne pracownicy wydawnictw nie zaglądają na mojego blog, to i tak jest to ciekawy zbieg okoliczności. Co prawda każdy dzień jest tak samo dobry, by podyskutować o naszym książkowym grajdołku. Bo to na dyskusję właśnie liczę, mimo rozwlekłego marudzenia powyżej. Co sądzicie o wpisach Jakuba Ćwieka? Czy blogosfera rzeczywiście ma spore problemy? Jeśli tak, to jak można im zaradzić? Czy wydawnictwa w większości z uwagą dobierają recenzentów czy raczej stawiają na ilość? Marudzę bez sensu i mam zmykać gdzie pieprz rośnie?

 Słowem, — rzetelnym bądź sam względem siebie
A jako po dniu noc z porządku idzie,
Tak za tem pójdzie, że i względem innych

[William Shakespeare, Hamlet, tłum. Józef Paszkowski]